Các KTS Hà Nội tham dự và trình bày tại hội thảo “Nghiên cứu cải tạo và phát huy giá trị lịch sử, văn hóa của cầu Long Biên” do Sở Xây dựng phối hợp với Đại sứ quán Pháp, Cơ quan Phát triển Pháp PRX-Việt Nam, các đơn vị liên quan tổ chức… Bài viết ghi lại những nội dung chính sẽ trình bày tại hội thảo này.
Vị trí của Cầu Long Biên trong mạng lưới đường sắt đô thị Hà Nội
Cầu Long Biên luôn nhận được quan tâm của người dân Hà Nội và cả nước trong hơn 125 năm qua. Năm 2014, cầu Long Biên được đặc biệt chú ý khi công bố kế hoạch dỡ bỏ để thay bằng cầu mới cho tuyến đường sắt đô thị số 1 chạy qua. Hình ảnh cây cầu cũ – mới đã tạo ra cuộc tranh luận lớn, cộng thêm những trở ngại khác nên dự án dừng lại.
Trong các thảo luận xã hội, các KTS Hà Nội đóng góp những tư liệu tin cậy và những ý kiến hữu ích, được xã hội và Thành phố Hà Nội ghi nhận, ký kết chương trình hợp tác trong lĩnh vực Quy hoạch Kiến trúc trên địa bàn Thủ đô
Các KTS Hà Nội nhận thức được vinh dự và trách nhiệm của mình, đã tích cực đóng góp các nghiên cứu, đề xuất nhằm gia tăng chất lượng các đồ án Quy hoạch Thủ đô, Điều chỉnh chung Quy hoạch Thủ đô. Nhận diện hạn chế phân bổ mạng lưới ĐSĐT rời rạc, phân tán, thiếu kết nối và tỷ trọng mất cân đối giữa bờ Bắc và Nam sông Hồng.
.jpg)
Tại nhiều thành phố châu Âu, châu Á và Bắc Mỹ, đã rất thành công trong việc tổ chức các tuyến đường sắt có tuổi đời hơn trăm năm được nâng cấp, tích hợp với hệ thống giao thông hiện đại đi vào trung tâm thành phố hiện đại. Không chỉ tối ưu hóa hoạt động đô thị mà còn mang lại những giá trị biểu tượng cho các thành phố lịch sử đã gợi ý cho KTS Hà Nội đề xuất tuyến ĐS qua cầu Long Biên đi vào trung tâm Hà Nội, không chỉ khắc phục những hạn chế kể trên mà còn tạo ra tuyến Vòng tròn lớn (Big Cycling) kết nối các đường xuyên tâm và vòng tròn nhỏ (Mini Cycling) tăng hiệu suất vận chuyển của ĐSĐT Hà Nội lên nhiều lần. Ví dụ thành công của các tuyến đường sắt có hơn 100 năm tuổi đang hoạt động tại 4 thành phố:
- KRL Commuterline đi lại trong vùng Thủ đô Jakarta (Indonesia) có 5 line, với 87 ga, tổng chiều dài 293 km, chuyên chở 1-1,3 triệu lượt hành khách/ngày, khai thác 1924 – nay.
- Blueline Chicago (Mỹ) có từ dài 43 km qua 33 ga, chở 75.000 lượt khách/ngày, khai thác từ năm 1895 – nay.
- U-Bahn Berlin (Đức) dài 156 km qua 175 ga, chở 1,5 triệu lượt khách/ngày, khai thác từ năm 1902 – nay.
- Tuyến Metro số 6 Paris (Pháp) dài 13,6 km qua 28 ga, chở 276.000 lượt khách/ngày, khai thác từ năm 1909 – nay.
Kiến trúc sư Hà Nội với các hoạt động nhằm phát huy giá trị di sản đô thị
Trong 10 năm (2014-2024), các KTS Hà Nội hợp tác với các nghệ sĩ, nhà văn hóa tổ chức nhiều cuộc thảo luận xã hội về giá trị di sản cầu Long Biên. Hỗ trợ các nghệ sĩ đương đại thực hiện nghệ thuật cộng đồng từ đường dẫn lên cầu phố Phùng Hưng đến chân cầu bên bờ sông Hồng; phát triển sân chơi công cộng, bảo vệ và nâng cấp cảnh quan thiên nhiên bờ bãi quanh cây cầu… nhằm phát huy các giá trị lịch sử, văn hóa, kinh tế, xã hội của cầu Long Biên và tuyến đường sắt huyền thoại… Các hoạt động này đã thu hút với sự quan tâm của chính quyền địa phương, sự tham gia của các đoàn thể, các trường Đại học và các tổ chức quốc tế.
Tuyến ĐS qua cầu Long Biên nối Yên Viên vào ga Hà Nội và nghiên cứu tích hợp dự án đường sắt với tác động dân cư, đô thị bằng công nghệ GIS của các KTS Hà Nội.
Học hỏi kinh nghiệm quốc tế để nâng cấp cải tạo cầu Long Biên và tuyến ĐSĐT
Kế thừa phương án hướng tuyến đường sắt do tư vấn nước ngoài đã thực hiện trước đây, khắc phục những hạn chế của nó và phát huy kết quả phương án phục hồi cầu do tư vấn Pháp thực hiện, KTS Hà Nội đề xuất 2 phương án đường sắt đi qua cầu Long Biên.
KTS Hà Nội hợp tác với các chuyên gia trong nước và Nhật Bản nghiên cứu lựa chọn loại hình vận chuyển hành khách tối ưu về kinh tế – kỹ thuật. Trong giai đoạn đầu có thể sử dụng tàu nhẹ cũng đạt công suất 100.000 lượt khách/ngày: cao gần gấp đôi tổng lượng vận chuyển hàng ngày của 2 tuyến ĐSĐT Cát Linh – Hà Đông và Nhổn – Cầu Giấy (100.000/57.000 khách ngày 1/5/2025). Thậm chí đạt 71% tổng lượng kỷ lục phục vụ 24/24 giờ ngày 21/8/2025 của 2 cầu là 140.000 lượt hành khách (100.000/140.000 hành khách).
Chuyển đổi số toàn diện trong tiến trình hiện đại hóa hạ tầng đô thị/tái thiết đô thị
KTS Hà Nội đồng hành cùng các chuyên gia, các trường Đại học để tạo lập hệ thống thông tin GIS gồm hạ tầng kỹ thuật – xã hội hiện trạng tích hợp với các dự án nâng cấp, chỉnh trang đô thị trên địa bàn. Ví dụ bản đồ địa chính số hóa đặt trên nền bản đồ vệ tinh và phóng to hình ảnh nhà ga Long Biên.
Bằng các phần mềm chuyên dụng, đề án thực hiện các nghiên cứu kiến trúc cảnh quan tại các nút giao cắt đường sắt với các phố Trần Phú, Điện Biên Phủ, Nguyễn Thái Học, Lê Duẩn, Nguyễn Khuyến.
Để cập nhật những tiến bộ công nghệ, các KTS Hà Nội đã tổ chức các cuộc tọa đàm về Luật Hành chính & Phát triển đô thị do các chuyên gia đến từ Hàn Quốc trình bày. Ứng dụng AI trong tư vấn thiết kế của châu Âu, Bắc Mỹ, Mô hình xây dựng số BIM, thông tin địa lý GIS của Hong Kong, Taiwan. Hệ thống dữ liệu dùng chung CDE; Quản trị dự án MIS của các nước châu Á. Mô hình phát triển ĐSĐT kết hợp tái thiết đô thị, nâng cao chất lượng sống cho cư dân đô thị tại Nhật Bản và Pháp… Các bài học giá trị đã hỗ trợ các KTS Hà Nội đề xuất giải pháp tích hợp đa mục tiêu: hiện đại hóa hạ tầng đô thị với tái thiết đô thị. Phát triển mạng lưới ĐSĐT thì cũng đồng thời gia tăng không gian đi bộ an toàn và mở rộng không gian công cộng cũng như tăng cơ hội sinh kế… Đề xuất phương án đạt mục tiêu phát triển bền vững SDG.
Đề xuất “Đường sắt qua cầu Long Biên đi vào trung tâm Thành phố” không chỉ là một dự án phát triển đô thị mà là chuỗi hoạt động nhằm chuyển đổi số toàn diện trong suốt quá trình hiện đại hóa hạ tầng đô thị với nâng cao chất lượng sống trong khu phố trung tâm Hà Nội: từ hồ sơ hiện trạng đến lập dự án đầu tư đến quản lý vận hành, thích ứng với những thách thức mới.
Tích hợp mục tiêu hiện đại hóa hạ tầng đô thị, phát triển kinh tế – văn hóa – xã hội – kỹ thuật công nghệ và tài chính đô thị trong cùng một hệ thống.
Hy vọng với cách tiếp cận mới, cầu Long Biên và tuyến đường sắt đi vào trung tâm Hà Nội… vốn đã duyên dáng, vững vàng cách đây hơn 100 năm sẽ được hồi sinh đẹp đẽ hơn, mạnh mẽ hơn để đón nhận và hoàn thành sứ mạng mới trong kỷ nguyên tiếp theo.
Trần Huy Ánh – Ủy viên thường vụ Hội KTS HN
Trích "Tạp chí Kiến Trúc"
